مراقبت از بندناف نوزاد

بعد از تولد نوزاد، بندناف به تدریج کوچک شده و می‌افتد. البته این افتادن بدون درد است و به طور طبیعی 2 هفته بعد از تولد شاهد آن خواهیم بود ولی به علت حساس بودن، به توجه بیشتری نیاز دارد. مراقبت خوب و اصولی از این قسمت بسیار مهم است. راهنمایی‌های ما را در مورد چگونگی انجام مراقبت صحیح از بندناف نوزاد با دقت بخوانید:

اگر بند ناف با ادرار یا چیز دیگری آلوده شد، از آب سرد جوشیده شده استفاده کنید. چند تکه پنبه را در آب خیس کنید و تمام قسمت اطراف ناف را پاک کنید. هرگز از پنبه خشک استفاده نکنید، چون ممکن است الیافی از آن روی این منطقه باقی بماند و باعث ایجاد حساسیت یا در برخی موارد حتی باعث ایجاد عفونت شود

چرا این قسمت مستعد ابتلا به عفونت است؟

هنگام تولد، نوزادان با سطح بالایی از پادتن‌ها در بدن‌شان به دنیا می‌آیند. مثل پروتئین‌هایی به نام گلبول‌های ایمنی که برای حفظ نوزاد از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی مهم هستند. با افت سطح این پروتئین‌ها نوزاد مستعد ابتلا به عفونت می‌شود.

از 3 ماهگی بدن نوزاد شروع به گسترش این پادتن‌ها می‌کند. البته این کار با سرعتی کند‌تر از بدن یک بزرگسال انجام می‌گیرد. بنابراین نوزادان بسیار آسیب‌پذیر هستند و به همین دلیل مراقبت از بندناف و پیشگیری از بروز عفونت بسیار حائز اهمیت است.

نشانه‌های بندناف سالم

یک بندناف سالم به طور معمول بدون بو و تمیز است. بندناف حدود 3 روز مرطوب باقی می‌ماند و سپس شروع به سیاه و خشک شدن می‌کند.

چگونه از بندناف مراقبت کنیم

۱- از  نگهداشتن نوزاد در محیط مرطوب و گرم خودداری کنید، زیرا بندناف باید خشک شود و بیفتد ولی محیط گرم و مرطوب این کار را به تاخیر می‌اندازد.

۲- بندناف را در معرض هوا قرا ر دهید تا به طور طبیعی خشک شود.

۳- بندناف را بالای پوشک نوزاد قراردهید. 

۴- از پاک‌سازی بیش از حد بندناف خودداری کنید. 

۵- اطمینان حاصل کنید بندناف به پوست نوزاد مالیده نمی‌شود. در این مدت از لباس‌های آزاد و سرهمی استفاده کنید تا بند ناف بیفتد.

چه موقع بند ناف می‌افتد؟

این زمان، زمان جدایی نامیده می‌شود و معمولا بین روز ششم تا دوازدهم بعد از تولد اتفاق می‌افتد. اگر در طول این مدت مقدار کمی خون مشاهده کردید، نگران نشوید. این خون، عادی و طبیعی است.

نشانه‌های عفونی شدن بندناف:

۱- قرمزی در قاعده بندناف

۲- وقتی بویی از بندناف استشمام شود.

۳- وقتی چرکی از بند ناف یا قاعده آن ترشح شود.

۴- خونریزی بندناف قبل از افتادن آن (هر چند یک خونریزی جزیی اغلب در زمان افتادن رخ می‌دهد.)

اگر متوجه هر کدام از این علامت‌ها همراه با تب و ناخوشی نوزاد شدید حتما به پزشک مراجعه کنید.

نکته دیگر این‌که:  

اساس مراقبت از بندناف برای دختران و پسران یکسان است ولی در مورد پسران باید اطمینان حاصل کرد که سر آلت درون پوشک قرار بگیرد تا از ریختن ادرار روی بندناف جلوگیری شود.

در دوران بارداری به این غذاها فکر هم نکنید

از مصرف گوشت نیمه پخته اجتناب کنید

ممکن است شما فیله خود را به‌صورت آبدار دوست داشته باشید اما بارداری زمانی است که باید تمام استیک‌ها و برگرها را به‌صورت کاملا پخته سفارش دهید. گوشت خام یا نیمه پخته می‌تواند میکروب خطرناک توکسوپلاسما و باکتری‌های فراوانی در خود جای دهد. زمانی که خارج از خانه غذا می‌خورید، مطمئن شوید که گوشت شما کاملا حرارت دیده و پخته است. هنگام آشپزی در خانه، درجه حرارت باید برای هر برش گوشت 65 درجه سانتی‌گراد، برای گوشت‌های کوبیده مانند همبرگر 75 درجه و برای سینه مرغ 85 درجه سانتی‌گراد باشد.

مراقب آبمیوه‌های تازه باشید

آبمیوه‌های تازه گرفته شده در رستوران‌ها و آبمیوه‌هایی که در دکه‌های آبمیوه فروشی سرو می‌شود ممکن است برای محافظت دربرابر باکتری‌های مضر پاستوریزه نباشند. این آبمیوه‌ها احتمالا حاوی سالمونلا (باکتری‌هایی که موجب مسمومیت می‌شوند) و ای.کولی (که موجب اسهال می‌شود) هستند. همچنین برخی از سوپرمارکت‌ها آبمیوه‌های نارس و پاستوریزه نشده را به‌صورت یخ زده می‌فروشند. برای همین روی هر آبمیوه‌ای که می‌خرید به‌دنبال برچسب هشدار و راهنمای مورد نیاز باشید. خانم‌های باردار باید آبمیوه‌های پاستوریزه را انتخاب کنند. آبمیوه‌های پاکتی و شیشه‌ای نیز مطمئن هستند.

خداحافظی کنید

برای طرفداران سوشی متاسفم زیرا باید برای خوردن آن 9 ماه صبر کنند. اگرچه غذاهای دریایی سرشار از پروتئین هستند اما غذاهای دریایی خام می‌توانند منبع باکتری‌ها و انگل‌های مضر باشند. وزارت بهداشت به خانم‌های باردار توصیه می‌کند تنها از ماهی‌ها و غذاهای دریایی کاملا پخته استفاده کنند.

بعضی ماهی‌ها جیوه دارند

شمشیرماهی، ماهی آب‌های عمیق، ماهی اسقومری و کوسه حاوی سطح بالایی از متیل جیوه هستند. این فلز می‌تواند برای رشد جنین مضر باشد. خانم‌های باردار باید ماهی‌هایی را انتخاب کنند که جیوه کمتری دارند مانند گربه ماهی، ماهی سالمون و ماهی تن کنسروی. اگر ماهی تن سفید را ترجیح می‌دهید، خوردن آن ‌را به مقدار بسیار کمی در هفته محدود کنید. پیش از استفاده از روغن ماهی یا دیگر مکمل‌ها با دکتر خود مشورت کنید.

بی خیال این خوردنی‌های خوشمزه شوید

بعضی از خانم‌ها عاشق خوراک پاته هستند. این خوراک حاوی گوشت فاسد شدنی است بنابراین ممکن است لانه باکتری لیستریا شود. برای آن‌که دچار مشکل نشوید یخچال خود را در دمای 40 درجه فارنهایت یا پایین‌تر از آن نگاه دارید. این کار سبب کند شدن رشد این باکتری‌ها می‌شود اما کاملا جلوی رشد آن‌ها را نمی‌گیرد.

از آنجا که خانم‌های باردار به‌خصوص در برابر این باکتری آسیب‌پذیر هستند، بهترین کار این است که از خوردن اینگونه غذاها به‌خصوص اگر کامل پخته نشوند یا در یخچال باشند خودداری کنند. گوشت‌های مخلوط کنسروی اگرچه کاملا جزو غذاهای سالم نیستند اما مصرف آن‌ها در دوران بارداری مشکل‌زا نیست.

بیسکویت یا کلوچه هم می‌تواند خطرناک باشد

وقتی کلوچه می‌پزید، ممکن است تمایل داشته باشید تکه‌ای از خمیر را به دهان بگذارید اما اگر خمیر، حاوی تخم مرغ خام باشد حتی چشیدن نیز می‌تواند خطرناک باشد. مرکز کنترل بیماری‌های ایالات‌متحده‌آمریکا تخمین زده است تخم‌مرغ‌ها یک در 20 هزار به باکتری سالمونلا آلوده هستند. برای اطمینان از تست کردن خمیر نپخته کلوچه یا هرچه که حاوی تخم مرغ خام باشد خودداری کنید. خبر خوب این است که خمیرهای آماده که در مغازه‌ها به فروش می‌روند مطمئن هستند البته به شرطی که پاستوریزه باشند.

بشویید، آن هم با دقت

بارداری دورانی است که در خوردن میوه‌ها و سبزی‌های تازه باید سخاوت داشته باشید. فقط مطمئن شوید که آن‌ها را زیر آب یا درصورت لزوم با مواد ضد‌عفونی کاملا شسته‌اید. انگلی به نام توکسوپلاسما می‌تواند در میوه‌ها و سبزی‌های نشسته زندگی کند. این انگل سبب بیماری به‌نام توکسوپلاسماسموزیس می‌شود که برای جنین بسیار خطرناک است. از صابون برای شستن آن‌ها استفاده نکنید، در عوض سطح میوه و سبزی‌ها را با یک برس سبزی‌ بسایید. نقاط کبود و ضربه خورده را ببرید زیرا ممکن است لانه باکتری باشد.

دودی نشوید

در طول دوران بارداری، بهترین کار اینست که هنگام لذت بردن از نان شیرینی حلقوی یا دونات صبح‌تان، از ماهی دودی اجتناب کنید. مانند گوشت‌های آماده، غذاهای دریایی دودی یخچالی درمعرض باکتری لیستریا هستند البته استفاده از غذاهای دریایی دودی در غذاهای پختنی مطمئن باشد.

غیرپاستوریزه هرگز

آیا تا به حال در خواب دیده‌اید که از مزرعه‌ای دیدن کرده‌اید و شیر تازه گاو را می‌چشید؟ اگر شما باردارید، بهتر است این گردش را به تعویق بیندازید. شیر جمع‌آوری شده به‌صورت تازه به اندازه شیر پاستوریزه در برابر باکتری لیستریا مقاومت ندارد.

تنها شیر، پنیر یا محصولات لبنی از مزرعه بخرید که روی برچسب آن نوشته شده است پاستوریزه.

محدود کنید

اکنون شواهد نشان می‌دهند، مصرف مقدار متوسط کافئین در دوران بارداری ضرر ندارد اما هنوز بر سر این مسئله شک وجود دارد که آیا مقدار بیشتر کافئین می‌تواند امکان سقط جنین را افزایش دهد. به خانم‌هایی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند توصیه می‌شود مقدار مصرف کافئین را به 200میلی‌گرم در روز محدود کنند یعنی مقدار بسیار کمی در یک فنجان اما به‌خاطر داشته باشید کافئین همچنین در سودا، چای، شکلات و دیگر نوشیدنی‌های انرژی‌زا یافت می‌شود.

مواظب باشید

اگر پس از رستوران مستقیما به خانه نمی‌روید از آوردن غذاهای اضافی به خانه خودداری کنید. فضای داخل ماشین به سرعت گرم می‌شود. اگر غذاهای باقیمانده را با خود به خانه می‌آورید باید ظرف 2 ساعت پس از سرو شدن آن‌ را در یخچال قرار دهید.

افزایش شیر مادر با تغذیه مناسب

تغذیه یکی از موضوعات بسیار مهمی است که یک مادر باید از آن آگاهی کامل داشته باشد، زیرا تغذیه مادر، بر روی تغذیه فرزند او چه در دوران جنینی و چه زمانی که فرزند وی به دنیا می‌آید تأثیر مهمی دارد.

اغلب مادران از کم بودن شیر خود گله دارند و این امر یک مسأله جدی است، زیرا نوزاد تازه به دنیا آمده در چند ماهه اول زندگی به جز شیر مادر، از چیز دیگری نمی‌تواند تغذیه شود.

ترشح شیر مادر با آنچه که شما در طول روز می‌خورید و می‌نوشید ارتباط مؤثر دارد.

نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز و در دوران شیردهی لازم است، اما برخی از مواد غذایی از عوامل مؤثر در تولید و ازدیاد شیر مادر هستند. غذاهای لاکتوژن‌دار می‌توانند در زیاد شدن شیر مادر مؤثر باشند.

 رساندن کالری کافی به بدن و همچنین تأمین مواد مغذی و مورد نیاز بدن می‌تواند در تولید شیر مؤثر باشد، اما مواد غذایی وجود دارند که حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند به فرآیند ترشح شیر کمک کرده و سبب ازدیاد شیر مادر شوند.

از طرفی تأمین مواد معدنی مورد نیاز بدن و داشتن رژیم غذایی متعادل که دربرگیرنده تمامی مواد مغذی اعم از چربی‌ها می‌باشد می‌تواند به عملکرد بهتر سلول‌های عصبی و تولید و ترشح شیر کمک کند. 

در اینجا بهترین مواد غذایی مناسب و مواد گیاهی که سبب تحریک تولید شیر مادر می‌شوند را ذکر می‌کنیم:

ماءالشعیر

ماءالشعیر در تولید و افزایش شیر مادر مؤثر است.

رازیـانـه

رازیانه یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان در تولید و افزایش شیر مادران می‌باشد. رازیانه حاوی ترکیباتی می‌باشد که می‌توانند سبب تغییرات هورمونی شوند بنابراین این ترکیبات دارویی می‌توانند با تحریک تولید استروژن و پرولاکتین که در تولید شیر مؤثر هستند، سبب افزایش ترشح شیر مادر شوند. رازیانه را می‌توان به صورت خام و یا پخته شده مصرف کرد. همچنین می‌توان آن را بخارپز کرده و یا در کره تفت داد و مصرف نمود.

زردآلـو

کارشناسان توصیه می‌کنند مادران شیرده برای افزایش شیر خود، زردآلو را در رژیم غذایی روزانه خود وارد کنند؛ زردآلو حاوی ویتامین C و سایر ویتامین‌ها به مقدار زیاد می‌باشد و از طرفی برای نوزاد نیز مفید است.

جـو دو سر

جو دو سر یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی می‌باشد که حاوی پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیباتی است که سبب تغذیه سلول‌های عصبی، و همچنین کمک به سوخت و ساز چربی‌ها در بدن شده و روحیه افراد را نیز بالا می‌برد. بنابراین مصرف جو یکی از راه‌های افزایش شیر مادر می‌باشد. کارشناسان معتقدند جو به سبب داشتن آهن به تولید شیر مادر کمک می‌کند و همچنین حاوی ترکیبات گالاکتوژن (شیرآور) می‌باشد. جو دو سر مانند سایر موادی که حاوی این ماده هستند در رفع افسردگی مؤثر است و از طرفی تعریق بدن را افزایش می‌دهد و ضداسپاسم نیز می‌باشد.

جـوانه‌هـا

انواع جوانه‌ها به ویژه جوانه جو در ازدیاد شیر مادر مؤثر بوده و علاوه بر این، سبب افزایش میزان چربی شیر مادر شده و در نتیجه شیر مادر چرب‌تر و مغذی‌تر بوده و نوزاد احساس سیری بیشتری می‌کند.

ســیـر

سیر نیز از جمله موادی است که حاوی ترکیبات شیرافزا می‌باشد.

چربی‌ها و روغن‌ها

چربی‌های سالم، نقش مهمی در سوخت و ساز سلول‌های بدن و سلول‌های عصبی دارند. نوع چربی که مادر مصرف می‌کند در ترکیبات چربی شیر او تأثیر می‌گذارد، از این‌رو مادران شیرده باید سعی کنند از چربی‌های سالم مانند چربی‌های غیراشباع و اسیدهای چرب امگا-3 استفاده نمایند و از مصرف چربی‌های ناسالم مانند چربی‌های اشباع و اسیدهای چرب ترانس و روغن‌های جامد خودداری کنند.

دانه‌های کنجد

دانه‌های کنجد سیاه و درشت در افزایش تولید شیر مؤثر می‌باشند و دانه‌های ریز و کمرنگ کنجد نیز علاوه بر شیرافزا بودن، هضم راحت‌تری در دستگاه گوارش دارند.

زنـجفیل

زنجفیل برای راحت سرازیر شدن شیر مادر و روان شدن آن مؤثر است.

غلات و حبوبات

غلات و حبوبات نیز حاوی مواد شیرافزا می‌باشند. از معروف‌ترین آن‌ها که پر مصرف نیز هست می‌توان برنج جو و ارزن را نام برد.

از حبوبات نیز می‌توان عدس و نخود را نام برد.

مخـمر

این ماده علاوه بر کمک به تولید و افزایش شیر مادر، حاوی ترکیبات با ارزش مانند ویتامین‌های B و پروتئین بوده که این ترکیبات وارد شیر مادر شده و آن را مغذی می‌کنند. مخمر آبجو همچنین حاوی پروتئین بوده و از میزان بالای فیتواستروژن برخوردار می‌باشد.

نوشیـدنی‌ها

برخی از نوشیدنی‌ها مانند آب، برخی از دم کرده‌ها و چای‌ها که حاوی لاکتوژن می‌باشند به تولید شیر مادر کمک می‌کنند.

سبزیجات برگ پهن و سبز

سبزیجات برگ پهن مانند اسفناج، کلم، کاهو و ... از جمله مواد غذایی هستند که کارشناسان توصیه می‌کنند آن‌ها را استفاده کنید زیرا مصرف آن‌ها سبب ازدیاد شیر مادر می‌شود و منبع خوبی از انواع مواد معدنی، ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و فیتواستروژن‌ها می‌باشند که عمل شیرآوری را تقویت می‌کنند.

هویج و چغندر

این سبزیجات سرشار از بتاکاروتن می‌باشند و از طرفی در تولید شیر، این ماده به مقدار فراوان مورد نیاز می‌باشد. این سبزیجات همچنین حاوی روغن‌های فرار و فیتواستروژن بوده که در تولید شیر مادر موثرند.

انواع مغزها

از جمله مغزهایی که به تولید شیر مادر کمک می‌کنند، مغز بادام می‌باشد، البته مصرف انواع مغزها به صورت خام بهتر است و از تفت دادن و مصرف مغزهای شور بهتر است اجتناب شود.

زردچوبه

زردچوبه حاوی ترکیبات شیرآور و شیرافزا بوده و از طرفی می‌تواند در پیشگیری از التهابات مؤثر باشد.

اشتباهات رایج درباره بارداری

1. «اگر شکمت تیز شده، حتما پسردار می شی» یا «حالا که شکمت پهن شده و بچه ات تو پهلو هاته، دختر می زایی».

شاید یکی از مسخره ترین و البته محبوب ترین باورهای غلط بارداری همین اصول تعیین جنسیتی باشد که بدون کوچک ترین مدرک مستند علمی نسل به نسل در خانواده ها می گردد.

شاید زمانی که سونوگرافی و آمنیوسنتز اختراع نشده بودند، حدس درست اطرافیان درباره جنسیت جنین کار خارق العاده ای بوده و هرکس باردار می شد، ابتدا سری به پیشگوی جنسیت می زد اما امروزه اثبات شده که تمام تغییرات ظاهری و داخلی بدن مادر در دوران بارداری دلایل علمی دارد و هیچ ارتباطی هم به جنسیت فرزندش ندارد. یادتان باشد که شکل شکم مادر به ماهیت منحصر به فرد او بستگی دارد.

2.«صورتت گرده! دختر داری» یا «پهلوهایت بزرگ شده! پسر داری».

اضافه وزن خانم باردار به دلیل وزن جنین، مایع آمنیوتیک و چربی هایی است که در بدنش ذخیره می شود. اگر چربی های خانمی در این دوران پشت ران هایش جمع شده، حتما اگر باردار هم نبود و چاق می شد، اضافه وزنش در آن ناحیه بیشتر بود و این قضیه ربطی به جنس بچه ندارد.

3.«اگر دست هات رو ببری بالای سرت، بند ناف دور سر بچه ات می پیچه.»

حرکات اندام های بالایی کوچک ترین تاثیری بر اندام های میانی و تحتانی ندارند. متخصصان زنان و زایمان به مادران باردار توصیه می کنند که در دوران بارداری به کلاس های آمادگی بارداری بروند و تمرین های ورزشی مخصوص این دوران را انجام دهند. ورزش مناسب برای مادر باردار بسیار مفید است و اگر قرار بود با بالا بردن دست، بند ناف دور گردن بچه بپیچد، الان جمعیت کره زمین اینقدر زیاد نبود. البته احتمال پیچیدن بند ناف دور گردن جنین وجود دارد اما همگی به وضعیت رحم مادر مربوط می شوند نه دست های مادر.

4.«اگر به آدم زشت نگاه کنی، بچه ات شبیه اش می شه!»

اول اینکه صورت زیبای ظاهر شرط نیست! دوم، زشتی یا زیبایی، نسبی و سلیقه ای است و سوم، تمام ویژگی های جسمی هر فردی به ژن هایی که مادر و پدرش به او بخشیده اند، بستگی دارد و بنا به قوانین علم پیچیده ژنتیک، هر بچه ای مخلوطی از ژن های خانواده مادر و پدرش را بروز می دهد.

5.«اگر به ماه گرفتگی نگاه کنی، بچه ات لب شکری می شه.»

لب شکری ها مرا یاد یک چیز می اندازند، اصغر مهربان داستان زیبای بادبادک باز اما گذشتگان و بعضی از امروزی ها چنین نظری ندارند . آنها معتقدند که خسوف، نیشی است که رخ ماه را زده است و اگر زن باردار به آن نگاه کند، همین بلا سر فرزندش می آید و به همین دلیل مادر باید همیشه یک سنجاق تیز به لباسش وصل کند تا این بلا دفع شود اما این داستان عجیب هیچ توجیه علمی ای ندارد و لب شکری شدن به دنبال عوامل پیچیده ژنتیکی و محیطی در افراد بروز می کند نه پدیده های نجومی آمیخته با گزیدگی.

6.«مبادا در دوران بارداری وارد وان شوی! آب کثیف جنین را مریض می کند.»

آبی ولرم با دمای ملایم برای مادر باردار بسیار آرامش بخش است به خصوص در ماه های پایانی بارداری. بابت کثیف بودن آب وان و رسیدن آن به جنین هم نگران نباشید زیرا جنین در پوششی مخاطی در کیسه آمنیوتیکی قرار گرفته و آب وان به او نمی رسد.

7.«اگه سر دلت می سوزه بچه ات پرمو می شه.»

تعداد فولیکول های موی هر فرد به ویژگی های ژنتیکی او بستگی دارد که از شما و همسرتان به ارث برده است. سوزش سر دل در دوران بارداری، ناشی از عواملی چون حساسیت بیشتر بافت های دستگاه گوارش به هورمون های دوران بارداری و فشار رحم به معده است.

8.«اگه زیاد میوه نخوری، بچه ات موقع دنیا اومدن کثیف می شه.»

خوردن میوه از عادت های تغذیه ای بسیار خوب و سالم است به خصوص، در دوران بارداری زیرا این گروه خوراکی ها مقدار زیادی ویتامین، مواد معدنی و فیبر را به بدنتان می رسانند اما هیچ ربطی به وجود داشتن یا نداشتن چربی و خونابه روی بدن نوزاد ندارد. متاسفانه همه انتظار دارند وقتی فرزندشان از رحم شان خارج می شود، مثل آن بچه های سفید و تپل تبلیغات تلویزیون باشد اما همه نوزادان در بدو تولد با لایه ای از چربی محافظ به نام ورنیکس پوشیده شده اند.

9.«اگه شیر و پنیر زیاد بخوری، سر بچه ات جوش سفید می زنه.»

کلاه گهواره ای، جوش های سفیدی که روی سر بسیاری از نوزادان وجود دارد، ناشی از مقدار زیاد چربی در جمجمه نوزاد است؛ این جوش ها معمول و بی خطر هستند و ایجاد آنها ربطی به میزان لبنیاتی که مادر مصرف کرده ندارد. یادتان باشد لبنیات از مهم ترین و ضروری ترین مواد غذایی دوران بارداری است و کلسیم این گروه برای رشد جنین حیاتی است.

یادگاری‌های بارداری بر بدن زنان

بیشتر خانم‌ها تصور می‌کنند با بستن شکم بعد از زایمان، شلی عضلات کاهش یافته و شکم آنها صاف‌تر می‌شود اما این تصور غلط است. در یک کلام بگویم بستن شکم هیچ تاثیری بر کوچک شدن آن ندارد و تنها راه برگشتن به ظاهر طبیعی ورزش کردن است.

دردهای ناشی از انقباضات رحمی

بعد از زایمان، رحم در فواصل زمانی معینی منقبض شده و به دنبال این انقباض‌ها شکم مادر درد می‌گیرد (دردهای کرامپی). به‌دنبال شیردهی، از مغز هورمونی به نام «اکسی توسین» ترشح می‌شود؛ اکسی توسین با اثر‌گذاری بر رحم، انقباضات آن را شدت داده و درد مادر بیشتر می‌شود.
این دردها غالبا به درمان احتیاج ندارند اما گاهی چنان شدت می‌یابند که مادر مجبور به مصرف مسکن می‌شود.

کمر درد

طی دوران بارداری، قوس کمر بعضی خانم‌ها بیشتر می‌شود و به همین دلیل کمر درد می‌گیرند. بعد از زایمان که مهره‌های کمر به حالت طبیعی بر می‌گردند این درد‌ها کمتر شده اما درصورت تداوم، مشاوره پزشکی، فیزیوتراپی و مصرف دارو لازم است.

ترشحات واژینال

در چند روز اول بعد از زایمان، مادر ترشحات قرمز رنگی دارد که به‌تدریج کمرنگ‌تر می‌شوند و طی حدود 10 روز تقریبا سفید رنگ می‌شوند. این حالت ممکن است تا 4 هفته بعد از زایمان ادامه داشته باشد اما گاهی این ترشحات طولانی مدت و همراه با خونریزی‌های نامنظمی هستند، به علاوه رحم بزرگ می‌ماند؛ این علایم ممکن است ناشی ازعفونت رحم یا باقی ماندن تکه‌ای از جفت در آن باشند که به هر حال معاینه توسط پزشک متخصص زنان لازم است.

عفونت ادرای بعد از زایمان

بعد از زایمان معمولا مثانه متسع‌تر و تخلیه آن ناقص‌تر انجام می‌شود؛ یعنی بعد از هر بار دستشویی رفتن، مقداری ادرار در مثانه باقی می‌ماند؛ این روند زمینه را برای ابتلا به عفونت ادراری مساعد می‌کند. اگر مادری تا 4 ساعت بعد از زایمان قادر به ادرار کردن نباشد باید به سرعت با روش سونداژ، مشکلش برطرف شود.

بی اختیاری استرسی ادرار

طی زایمان، ممکن است قسمت خروجی واژن به‌طور خودبه‌خودی، در اثر کشش عضلانی زیاد یا توسط پزشک، بیش از حد متسع و در نتیجه شل شود؛ به این ترتیب سال‌ها بعد، مادر دچار بی‌اختیاری استرسی ادرار می‌شود و به‌دنبال خنده، سرفه یا عطسه ریزش ادرار خواهد داشت. البته مادران نباید نگران شوند این حالت بیشتر در خانم‌هایی که تعداد زایمان‌های زیادی داشته‌اند یا نوزادشان درشت بوده ایجاد خواهد شد و تنها درمان آن روش جراحی است.

شلی عضلات دیواره شکم

به‌دنبال پارگی رشته‌های عضلانی دیواره شکم در دوران بارداری، دیواره شکم نرم و سست می‌شود؛ با گذشت چند هفته از زایمان، ساختار عضلانی شکم به حالت اولیه برمی‌گردد اما ورزش، سبب تسریع این روند خواهد شد.

باور غلط: بیشتر خانم‌ها تصور می‌کنند با بستن شکم بعد از زایمان، شلی عضلات کاهش یافته و شکم آنها صاف‌تر می‌شود اما این تصور غلط است. در یک کلام بگویم بستن شکم هیچ تاثیری بر کوچک شدن آن ندارد و تنها راه برگشتن به ظاهر طبیعی ورزش کردن است.

کاهش وزن بعد از زایمان

معمولا بلافاصله بعد از تولد نوزاد و تخلیه رحم حدود 5-6 کیلوگرم و طی چند روز بعد از زایمان حدود 2-3 کیلوگرم از وزن مادر کاسته می‌شود. بیشتر خانم‌ها 6 ماه پس از زایمان‌شان به وزن طبیعی خود می‌رسند اما ممکن است نسبت به قبل از بارداری‌شان حدود 5/1 کیلوگرم اضافه وزن داشته باشند.

شیر دهی

ترشحات شیری خشک شده روی سینه ممکن است سبب تحریک این ناحیه شود. بهتر است مادر قبل و بعد از شیردهی این ناحیه را با آب و صابون ملایم تمیز کند.

باور غلط: برخی مادران تصور می‌کنند باید بعد از هر بار شیر‌دادن نوزاد، چند قطره شیر روی سینه‌شان بماند و خشک شود تا از ایجاد ترک و آلودگی جلوگیری کند؛ هیچ‌کدام از منابع علمی و پزشکی این روش را تائید نمی‌کند و باید حتما بهداشت این ناحیه رعایت شود.

مصرف دارو در دوران شیردهی

مادران شیرده باید قبل از مصرف هر دارویی با پزشک‌ مشورت کنند زیرا برخی داروها با ورود به بدن مادر به شیر او ترشح می‌شوند و ممکن است به‌طور ناخواسته به طفل انتقال یابند.

تب سینه

طی 24 ساعت اول پس از ترشح شیر، ممکن است سینه‌ها متسع و سفت شوند. گاهی این حالت ممکن است همراه با تب باشد، برای درمان این حالت از لباس زیرهای فشاری، کیسه یخ یا داروهای ضد‌درد تجویزی پزشک استفاده کنید. گاهی ممکن است 3-4 هفته پس از زایمان یکی از سینه‌ها دچار درد، سفتی و قرمزی شود؛ این حالت که به ماستیت یا عفونت سینه مشهور است با تجویز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.

مراقبت های زنانه

بعد از زایمان طبیعی، باید رعایت بهداشت شخصی به مادر آموزش داده شود مثلا تمیز کردن از سمت جلو به عقب. در ضمن باید یادآور شوم که تورم‌های این ناحیه با کیسه یخ قابل بهبودند؛ استفاده از حمام آب گرم و مسکن هم می‌تواند درد موضعی این ناحیه را در 24 ساعت اول کاهش دهد.

یبوست

به‌دنبال زایمان ممکن است عملکرد روده‌ها تحت‌تأثیر قرار گیرد؛ گاهی علت این حالت تنقیه‌های قبل از زایمان است، در غیراین صورت زود به راه افتادن و زود غذا خوردن این مشکل را حل می‌کند.

افسردگی خفیف

بعد از زایمان ممکن است مادر به درجاتی از افسردگی مبتلا شود، این افسردگی در اکثر مواقع خفیف است و طی 10 روز بهبود می‌یابد، اما اگر طولانی مدت‌تر یا شدیدتر شد مادر باید توسط روان‌پزشک معاینه شود.

بازگشت قاعدگی

اگر مادر به فرزندش شیر ندهد معمولا تخمک‌گذاری 6-7 هفته بعد از زایمان دوباره شروع می‌شود و احتمال حاملگی مجدد وجود دارد. معمولا شیر دهی سبب تاخیر زمان تخمک‌گذاری می‌شود اما به هیچ عنوان نمی‌توان زمان دقیق تخمک‌گذاری را پیش‌بینی کرد؛ بنابراین بهتر است از هفته سوم بعد از زایمان، روش‌های پیش‌گیری از بارداری انجام شود. یکی از این روش‌های شایع، استفاده از قرص‌های شیر دهی به‌مدت 6 ماه است البته در ویزیت هفته سوم بعد از زایمان، مادر می‌تواند از IUD هم استفاده کند.

رژیم غذایی

میزان کالری و پروتئین رژیم غذایی مادر شیرده باید از دوران بارداری بیشتر باشد و مادر باید حداقل 3 ماه پس از زایمان، مکمل آهن دریافت کند زیرا ذخایر آهن بدنش وارد شیر می‌شود، در نتیجه مادر در خطر کمبود آهن و کم‌خونی قرار دارد.

اطلاعاتی در مورد حاملگی

این حساسیت و نگرانی در بارداری اول و زمانی که مادر تجربه چندانی ندارد و تحت‌تاثیر حرف‌های دیگران قرار می‌گیرد، بیشتر و بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل در صفحه «بارداری و زایمان» این شماره آزمونی را تهیه کرده‌ایم تا اطلاعات درستی درباره مصرف صحیح ریزمغذی‌ها در دوران بارداری به دست آورید.

پرسش‌ها

1.برای اینکه یک مادر باردار بتواند از تغذیه خوب و کافی جنین خود مطمئن باشد به دریافت چه میزان کالری اضافی در طول روز نیاز دارد؟

الف. 100 کالری ب. 300 کالری

ج. 500 کالری د. 1000 کالری

2.نیاز بدن یک مادر باردار به کدام‌یک از ریزمغذی‌های زیر بیش از معمول است؟

الف. کلسیم ب. آهن

ج. اسیدفولیک د. تمام موارد

3.مصرف بی‌رویه کدام‌یک از ویتامین‌ها یا موادمعدنی زیر در دوران بارداری می‌تواند برای جنین مضر باشد؟

الف. کلسیم ب. ویتامین E

ج. ویتامین 6 B د. ویتامین A

4.مصرف کدام‌یک از ویتامین‌های زیر می‌تواند حالت تهوع را تا حد قابل‌قبولی در مادران باردار از بین ببرد؟

الف. ویتامین D ب. ویتامین E

ج. ویتامین 6 B د. ویتامین C

5.مصرف کدام‌یک از ریزمغذی‌های زیر می‌تواند به پیشگیری از یبوست در دوران بارداری کمک کند؟

الف. آنتی‌اکسیدان‌ها ب. فیبر

ج. پروتئین د. تمام موارد

6.کدام‌یک از ریزمغذی‌های زیر می‌تواند به رشد بهتر مغز جنین کمک کند؟

الف. امگا3 ب. ویتامین D

ج. ویتامین C د. کلسیم

7.بهترین راه برای دریافت ویتامین‌های مورد نیاز بدن در دوران بارداری چیست؟

الف. داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از تمام گروه‌های غذایی

ب. مصرف مکمل‌های ویتامین مخصوص دوران بارداری

ج. هر دو مورد

پاسخ‌ها

1.

300 کالری: به طور کلی خانم‌هایی که پیش از بارداری وزن طبیعی داشته‌اند، باید در این دوران با حداکثر 12 تا 16 کیلوگرم اضافه وزن مواجه شوند. خانم‌های لاغر باید حداکثر 14 تا 20 کیلوگرم و خانم‌های چاق هم باید حداکثر 7 تا 12 کیلوگرم اضافه وزن را در طول دوران بارداری تجربه کنند. این رقم برای خانم‌های خیلی چاق هم باید حداکثر 7 کیلوگرم باشد. وزن نگرفتن مناسب در دوران بارداری می‌تواند خطر تولد نوزادی با وزن بسیار پایین را تشدید کند.

از طرف دیگر وزن‌گیری بیش از اندازه در این دوران هم می‌تواند خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند دیابت را برای مادر در پی داشته باشد. به همین دلیل معمولا به خانم‌هایی با شرایط سالم و طبیعی توصیه می‌شود که برای حفظ سلامت خود و جنین‌شان روزانه حدود  300 کیلو کالری انرژی بیشتری را از طریق مصرف مواد غذایی سالم در دوران بارداری (نسبت به قبل از بارداری) دریافت کنند.

2.تمام موارد: دریافت کلسیم در دوران بارداری برای رشد استخوان‌های جنین بسیار لازم و ضروری است. هر مادر باردار باید روزانه حدود 1000 میلی‌گرم دریافت کلسیم داشته باشد. شیر، پنیر، کلم بروکلی و غلات کامل جزو منابع خوب دریافت کلسیم محسوب می‌شوند. به علاوه یک خانم باردار باید میزان دریافت آهن بدنش را دو برابر زمان‌های دیگر کند.

مصرف روزانه 30 میلی‌گرم آهن به کم‌خون نشدن مادر و جنین و گردش مناسب اکسیژن در خون جنین کمک قابل‌توجهی می‌کند. مصرف گوشت قرمز، اسفناج، نان و غلات سبوس‌دار می‌تواند سطح آهن خون را بالا ببرد. بهتر است این را هم بدانید که خانم‌ها به دریافت روزانه 400 میکروگرم اسیدفولیک پیش از باردارشدن هم نیاز دارند. اسیدفولیک به ایجادنشدن مشکلات مغزی و نخاعی در جنین کمک می‌کند. سبزیجاتی با برگ سبز تیره، میوه‌ها و سبزی‌هایی با رنگ زرد پررنگ و انواع مغزها جزو منابع دریافت اسیدفولیک محسوب می‌شوند. برخی از پزشکان هم به بیماران خود مصرف مکمل‌های ویتامین را برای اطمینان بیشتر از دریافت تمام این ریزمغذی‌های لازم توصیه می‌کنند.

3.ویتامین A: دریافت بیش از اندازه ویتامین A به خصوص از منابعی مانند جگر، قرص‌های ویتامین و غلات غنی‌شده در 3 ماهه اول بارداری می‌تواند باعث ایجاد اختلال در تولد نوزاد شود. حداکثر دریافت ویتامین A باید 8000 (IU واحد بین‌المللی) در طول روز باشد. مادران باردار باید به این نکته توجه داشته باشند که بتاکاروتن موجود در برخی از خوراکی‌ها هم به ویتامین A در بدن تبدیل می‌شود و بتاکاروتن اختلالی را در تولد نوزاد به وجود نمی‌آورد. بنابراین بهتر است به جای خوردن مکمل‌های ویتامین A به مصرف خوراکی‌هایی مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین و سبزی‌هایی با برگ سبز تیره روی بیاورند.

4.ویتامین 6 B: ویتامین 6 B می‌تواند در تخفیف علایم تهوع در بارداری موثر باشد. به طور طبیعی یک خانم باردار می‌تواند روزی 2 تا 3 بار و هر بار به میزان 25 میلی‌گرم ویتامین 6 Bمصرف کند. البته حواستان باشد که نباید آن را بیش از میزان ذکر شده مصرف کرد.

5.فیبر: تغییرات هورمونی و دریافت آهن از طریق مصرف مکمل‌های مختلف از جمله عوامل ایجاد یبوست در بیشتر خانم‌های باردار محسوب می‌شوند. مصرف مقدار مناسبی از انواع میوه‌ها و سبزی‌های تازه می‌تواند علاوه بر تامین ویتامین‌های مورد نیاز بدن، مقدار قابل‌قبولی از فیبر را هم وارد رژیم غذایی مادران باردار بکند و مشکل یبوست را در آنها تا حد زیادی از بین ببرد.

برای این منظور باید حداقل 7 تا 8 وعده در دوران بارداری میوه و سبزی تازه بخورید. نان‌های سبوس‌دار و غلات کامل هم از دیگر منابع دریافت فیبر به شمار می‌روند. هر خانم باردار باید حداقل روزی 28 گرم فیبر در طول روز دریافت کند.

6.اسیدهای چرب امگا3: دریافت اسیدهای چرب امگا3 که در بیشتر ماهی‌ها هم یافت می‌شود، می‌تواند تاثیر مثبتی بر رشد مغزی جنین داشته باشد. مادران باردار باید حواسشان باشد تا ماهی‌هایی که کمترین سطح جیوه را دارند برای تغذیه خود انتخاب کنند. میگو و ماهی‌های قزل‌آلا و سالمون جزو منابع دریایی خوب دریافت امگا3 هستند. خانم‌های باردار باید در صورت امکان هفته‌ای 3بار ماهی یا میگو بخورند. آنها می‌توانند در این دوران با نظر پزشکشان از مکمل‌های امگا3 هم کمک بگیرند.

7.تمام موارد: یک رژیم غذایی سالم، رژیمی است که تمام مواد و گروه‌های غذایی را در بر بگیرد، اما با وجود داشتن رژیمی سالم و کامل باز هم ممکن است مادران باردار با کمبود برخی از ریزمغذی‌ها مواجه باشند. به همین دلیل گاهی پزشکان با توجه به شرایط بیمار خود مصرف یک یا چند عدد از مکمل‌های مخصوص دوران بارداری را به مادران باردار توصیه می‌کنند.